Wielu z Was uważa pewnie fascynacjÄ i ÅÄ czenie tak skrajnie różnych tematów jak przemysÅ i przyroda za dziwne, a nawet niedopuszczalne. Nie do koÅca jednak jest tak, że tematy te wykluczajÄ siÄ. WidaÄ to idealnie na ÅlÄ sku - tu gdzie mieszkamy i najczÄÅciej fotografujemy. PrzemysÅ i przyroda od wieków żyjÄ tu obok siebie. Pójdziemy nawet o krok dalej i przyznamy, że to wÅaÅnie dziÄki fascynacji przemysÅem zaczÄliÅmy... fotografowaÄ przyrodÄ. Jak to w ogóle możliwe? Postaramy siÄ o tym opowiedzieÄ w niniejszym tekÅcie.
Zielony ÅlÄ sk
ÅlÄ sk to region o bogatej historii i niezwykle zróżnicowanym krajobrazie. Pomimo tego, że kojarzony jest gÅównie z przemysÅem, a także silnym zurbanizowaniem, jest to region niezwykle cenny przyrodniczo i wyróżnia siÄ na tle innych regionów Polski duÅ¼Ä różnorodnoÅciÄ siedlisk przyrodniczych. Co wiÄcej, sam powód dla którego przemysÅ rozwijaÅ siÄ tutaj tak intensywnie również zwiÄ zany jest ÅciÅle z przyrodÄ , a dokÅadniej z dużym bogactwem zasobów naturalnych. Mowa tu nie tylko o takich oczywistoÅciach jak obfite pokÅady wÄgla kamiennego, ale też o innych udogodnieniach takich jak duże zalesienie oraz dostÄp do rzek i zbiorników wodnych, czyli elementów niezbÄdnych do funkcjonowania zakÅadów przemysÅowych. Z drugiej zaÅ strony to wÅaÅnie przemysÅowa dziaÅalnoÅÄ czÅowieka w wiÄkszoÅci przypadków zadecydowaÅa o walorach przyrodniczych regionu.
Niewiele osób wie, że ÅlÄ sk jest jednym z najbardziej zielonych obszarów w Polsce. Lasy stanowiÄ tu bowiem aż 32%, co plasuje Województwo ÅlÄ skie na 5 miejscu w kraju, natomiast najbardziej zielonym miastem w Polsce sÄ â¦ Katowice! Parki, zieleÅce i tereny zieleni osiedlowej stanowiÄ tu 6% powierzchni, a lasy aż 40%.
Przez ÅlÄ sk przepÅywajÄ też dwie najwiÄksze rzeki w Polsce - WisÅa i Odra. Ta pierwsza ma tu nawet swoje źródÅa (a także wiele cieków zasilajÄ cych zarówno WisÅÄ - np. BiaÅa, SoÅa, Pszczynka, Przemsza, Pilica, jak i OdrÄ - Olza, Ruda, KÅodnica, MaÅa Panew, Liswarta, Warta). CechÄ województwa jest również wystÄpowanie aż kilku tysiÄcy sztucznych zbiorników wodnych powstaÅych celowo lub przez przypadek, jako efekt uboczny dziaÅalnoÅci czÅowieka, w tym zwiÄ zanej z przemysÅem. Wiele z tych zbiorników i cieków wodnych peÅni też dziÅ funkcje przyrodnicze i krajobrazowe, stanowiÄ c cenne siedliska wielu gatunków roÅlin i zwierzÄ t. Wiele obszarów na ÅlÄ sku ze wzglÄdu na swojÄ unikatowoÅÄ i wartoÅÄ, objÄtych zostaÅo różnymi formami ochrony takimi jak parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty przyrody czy obszary Natura 2000. Jak wspomnieliÅmy wczeÅniej, również wiele z tych miejsc powstaÅo w wyniku dawnej dziaÅalnoÅci czÅowieka. Do takich przykÅadów zaliczyÄ możemy rezerwat przyrody ÅÄżczok, ZespóŠprzyrodniczo-krajobrazowy Å»abie DoÅy oraz DolinÄ Górnej WisÅy (o najpiÄkniejszych rezerwatach i najciekawszych przyrodniczo miejscach na ÅlÄ sku napiszemy kiedyÅ w osobnym artykule). Miejsca te staÅy siÄ ostojÄ dla wielu gatunków ptaków, w tym również rzadkich takich jak bÄ czek czy czapla biaÅa, a nawet niespotykanych w innych rejonach Polski, np. Ålepowrony (Dolina Górnej WisÅy jest jedynym staÅym rejonem ich wystÄpowania) czy czaple purpurowe (gatunek w Polsce skrajnie nieliczny, jego lÄgi odnotowuje siÄ sporadyczne również w Dolinie Górnej WisÅy). Dotyczy to nie tylko ptaków, ale też innych zwierzÄ t, a także roÅlin.
Tam, gdzie przemysÅ ÅÄ czy siÄ z przyrodÄ
OczywiÅcie nie zmienia to faktu, że ÅlÄ sk byÅ i wciÄ Å¼ jest najbardziej uprzemysÅowionym regionem Polski, a jego historia, dziedzictwo i charakter sÄ nierozerwalnie zwiÄ zane z wielowiekowymi tradycjami górniczymi i hutniczymi. Mimo że znaczna wiÄkszoÅÄ tutejszych zakÅadów przemysÅowych już nie istnieje, a kolejne wciÄ Å¼ sÄ likwidowane, to jego pozostaÅoÅci można znaleÅºÄ na każdym kroku.
Nasza przygoda z fotografiÄ zaczÄÅa siÄ wÅaÅnie od uwieczniania typowo industrialnego krajobrazu ÅlÄ ska. Przez lata obserwacji i rejestrowania tego krajobrazu, coraz bardziej zaczÄliÅmy dostrzegaÄ jego drugie, wydawaÄ by siÄ mogÅo zupeÅnie przeciwstawne oblicze. PrzemierzajÄ c kolejne tereny w poszukiwaniu przemysÅowych obiektów do fotografowania, zaczÄliÅmy zwracaÄ uwagÄ na wszechobecnÄ przyrodÄ. I wcale nie trzeba byÅo szukaÄ daleko. Czasem w bezpoÅrednim sÄ siedztwie zakÅadów przemysÅowych i terenów typowo miejskich trafiliÅmy na prawdziwe oazy spokoju. To zjawisko zaczÄÅo nas fascynowaÄ coraz bardziej, potÄgujÄ c jedynie naszÄ wiÄź z tym wyjÄ tkowym regionem. OczarowaÅa nas ta nietypowa koegzystencja i coraz czÄÅciej zaczÄliÅmy fotografowaÄ jej najpiÄkniejsze przykÅady, zagÅÄbiajÄ c siÄ też przy tym w typowo przyrodniczÄ fotografiÄ, jednak nawet gdy wybieramy siÄ w plener przyrodniczy, zawsze tak planujemy trasÄ, by przy okazji móc sfotografowaÄ pobliskie lub mijane po drodze obiekty przemysÅowe i odwrotnie - mimo, że typowo industrialne wypady wciÄ Å¼ znajdujÄ siÄ w naszym repertuarze, to zawsze uda nam siÄ przy okazji dostrzec jakieÅ detale bÄdÄ ce dzieÅem natury. Pokazujemy w ten sposób, że dwa tak różne Åwiaty mogÄ ze sobÄ Å¼yÄ w symbiozie i wzajemnie siÄ przenikaÄ.
DoskonaÅym przykÅadem koegzystencji przyrody i przemysÅu sÄ haÅdy. Te pogórnicze i pohutnicze nieużytki przez lata zostaÅy na powrót zagospodarowane przez naturÄ, stajÄ c siÄ jednoczeÅnie siedliskiem specyficznych i wymagajÄ cych gatunków roÅlin czy grzybów, rzadko spotykanych gdzie indziej. DziÄki temu haÅdy czÄsto wykorzystywane sÄ do badaÅ terenowych z wielu dziedzin nauki. WyglÄ d wielu z takich haÅd przez lata ulegÅ tak ogromnych przeobrażeniom, że czasem ciÄżko uwierzyÄ, że niegdyÅ byÅo to tylko zwaÅowisko poprzemysÅowych odpadów.
Dodatkowym ich plusem sÄ widoki - z tych wyższych doskonale widaÄ jak różnorodny jest ÅlÄ ski krajobraz, który prezentuje siÄ zjawiskowo szczególnie o wschodzie lub zachodzie sÅoÅca. Do dziÅ to wÅaÅnie ta forma dokumentowania ÅlÄ skiego krajobrazu, jako syntezy przemysÅu z przyrodÄ , jest naszÄ ulubionÄ . Staramy siÄ na jednym zdjÄciu pokazaÄ te dwa zupeÅnie różne Åwiaty, które tu na ÅlÄ sku stanowiÄ wyjÄ tkowÄ caÅoÅÄ.